05-02-2016 – Het opeisen van een schuld

بسم الله الرحمن الرحيم   |   Bismillaah-rrahmani-rrahiem   |   In de naam van Allaah de meest Barmhartige de meest Genadevolle.

الحمد لله رب العالمين والصلاة والسلام على الرسول الكريم محمد وعلى آله وأصحابه أجمعين.

وهذا الموضوع يتعلق بأخلاق المسلم. فمن أخلاق المسلم أنه يُنظر المعسر.
فما منعى الإنظار ومن هو المعسر؟
قبل ذلك للنظر ما قال الله وقال رسوله في هذا الموضوعز
يقول الله تعالى: (وَإِن كَانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلَى مَيْسَرَةٍ وَأَن تَصَدَّقُواْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ).
وإن كان المدين غير قادر على السداد فأمهلوه إلى أن ييسِّر الله له رزقًا فيدفع إليكم مالكم، وإن تتركوا رأس المال كله أو بعضه وتضعوه عن المدين فهو أفضل لكم، إن كنتم تعلمون فَضْلَ ذلك، وأنَّه خير لكم في الدنيا والآخرة.
فالإنظار هو الإمهال وإعطاء الفرصة أو الفرص، والمعسر هو الذي عليه الدين.
فالله عز وجل يدعوك أيها المسلم أن تعطي الفرص، بل الفرص، لمن أخذ منك المال دينا، حتى ييسر الله عليه ويرجع لك مالك.
فكن ميسرا ولا تكن معسرا!
ولمن يسر على أخيه فضل عند ربه، لأنه استجاب لطلب لربه.
عن حذيفة رضي الله عنه أنه قال : قال النبي صلى الله عليه وسلم تَلَقَّتِ الملائِكَةُ روحَ رجلٍ ممَّن كان قَبلَكُم . فقالوا : أعَمِلتَ مِن الخيرِ شيئًا ؟ قال : لا . قالوا : تَذَكَّر . قال : كُنتُ أُدايِنُ الناسَ . فآمُرُ فتياني أنْ يُنظِروا المُعسِرَ ويَتَجَوَّزوا عَن الموسِرِ . قال : قال اللهُ عزَّ وجلَّ : تَجَوَّزُوا عنه
أجازه الله ورحمه بسبب ماذا؟ بسبب رحمة هذا الرجل تجاه إخوانه. تعاطف مع المعسر الذي لم يكن قادرا على إرجاع المال في الوقت. رحم الله من رحم الناس.
وفي رواية لأبي هريرة رضي الله عنه أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: كان رجل يداين الناس فكان يقول لفتاه: إذا أتيت معسرا فتجاوز عنه، لعل الله يتجاوز عنا، فلقي الله فتجاوز عنه.
وإنظار المعسر سبب من أسباب النجاة من كرب يوم القيامة.
عن أبي قتادة رضي الله عنه أنه طلب غريما له فتوارى (أي: اختفى عنه) ثم وجده، فقال: إني معسر. فقال: آلله؟ قال: آلله، قال: فإني سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول: من سره أن أن ينجيه الله من كرب يوم القيامة فلينفس عن معسر أو يضع عنه.
فإنظار المعسر أو التجاوز عنه من الأعمال التي يحبها الله لما فيها من التيسير على الناس وتفريج كرباتهم، ولذلك كان جواء من فعل ذلك عند الله أن يتجاوز عنه وينجيه من كرب يوم القيامة.
فعلينا بالتسامح والتجاوز والتعاطف ورفع الحرج عن بعضنا البعض.
ومن فضائل إنظار المعسر كذلك …
عن عبادة بن الصامت، أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: من أنظرَ معسرًا ، أو وضع عنهُ ، أظلَّهُ اللهُ في ظلِّهِ.
فالمسلم الذي يكون سمحا، وسهلا، ورحيما ومتعاطفا ومتجاوزا أظله الله في ظله يوم لا ظل إلا ظله.
وفي رواية لأَبِي قَتَادَةَ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ يَقُولُ: مَنْ نَفَّسَ عَنْ غَرِيمِهِ أَوْ مَحَا عَنْهُ كَانَ فِي ظِلِّ الْعَرْشِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ
وعن بريدة رضي الله عنه قال: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: مَنْ أَنْظَرَ مُعْسِرًا فَلَهُ بِكُلِّ يَوْمٍ صَدَقَةٌ قَبْلَ أَنْ يَحِلَّ الدَّيْنُ، فَإِذَا حَلَّ الدَّيْنُ فَأَنْظَرَهُ فَلَهُ بِكُلِّ يَوْمٍ مِثْليهِ صَدَقَة
يا عبد الله، في ضوء هذه التوجيهات لابد من التنبيه أن على المسلم أن لا يلجأ إلى الدين إلا للحاجة الشديدة، وإذا لجأ إلى الى الدين يجب عليه أن ينوي رد الدين إلى أهله ولا تفارقه نية الوفاء أبدا.
ففي الحديث: من أخذ أموالَ النَّاسِ يريدُ أداءَها أدَّى اللهُ عنه ومن أخذ أموالَ النَّاسِ يريدُ إتلافَها أتلفه اللهُ.
ثم إن أصابه ما قد يصيبه ولم يستطع الوفاء ورد المال إلى أهله فحينئذ على المقرض أن يتجاوز عن أخيه.
فإذا اقترض المسلم من أخيه مالا وعجز عن الوفاء فإن الإسلام يعلمنا كيف نكون رحماء بيننا بإمهال المعسر، بإنظار المعسر، وإعطائه الفرصة للسداد ،وحرم أخذ الفائدة الربوية أبدا على المسلم.
أو على المسلم أن يخفف عن أخيه الدين ليستطيع السداد ، أو أن يعفو عنه فيجعله صدقة بل عند بعض الفقهاء له أن يحسبه من الزكاة المفروضة طالما أن المعسر من مستحقيها.
فالإسلام دين التسامح والتقارب، أين التسامح؟ في إنظار المعسر، في التجاوز على الضعيف.
الرَّاحِمُونَ يَرْحَمُهُمْ الرَّحْمَنُ، ارْحَمُوا أَهْلَ الأَرْضِ يَرْحَمْكُمْ أَهْلُ السَّمَاءِ

De Islaam leert ons wat de normen en waarden zijn waarnaar de mens dient te handelen. In de omgang met Allaah, met zichzelf of met anderen. En vandaag gaan we het hebben over één van deze normen.
Hoe dien je om te gaan met iemand die jou nog wat schuldig is. Van wie je nog geld verwacht bijvoorbeeld.
Allaah subhanhu wata’ala zegt: (En als hij het moeilijk heeft, geef hem dan uitstel totdat het gemakkelijk voor hem is om de schuld terug te betalen, en als jullie schenken als een vorm van liefdadigheid, dan is dat beter voor jullie als jullie het maar wisten).
Zo lezen we en zien we dat Allaah de mensen aanspoort om de ander uitstel te geven. Om het de ander niet moeilijker te maken dan hij het al heeft.
Sterker nog, als de mensen de schuld opheffen dan is dat beter voor de mensen, als zij het ware vertrouwen hadden op Allaah.
Beste Moslim, wees dus gemakkelijk en genadevol tegenover je medemens ook al heb je geld van hem te goed. Wees mild en barmhartig.
Want degene die de ander vergeeft of uitstel geeft, Allaah heeft voor hem zegeningen en beloningen.
Hoethaifa Ibn alYamaan heeft gezeg dat de Profeet heeft gezegd: De Engelen hebben de ziel van een man opgevangen. Zij vroegen: Heb jij iets goeds gedaan. De man zei: nee. Ze zeiden: denk eens goed na. Hij zei vervolgens: Ik leende de andere mensen, en ik beveelde vervolgens mijn dienders om uitstel te geven aan degene die het moeilijk heeft en te vergeven als de schuld niet compleet was. De Profeet zei: Allaah zei: Vergeef hem.
Allaah heeft hem vergeven omdat hij de mensen vergaf. Het is zijn recht en zijn geld, maar hij vergaf de mensen desondanks en gaf hen uitstel zonder daar moeilijk over te doen.
En weet ook, beste gelovige, dat het vergeven of het uitstel geven een reden kan zijn voor jou om gered te worden van de kwellingen van de dag der opstanding.
Aboe Qatadah radiyalahu anhu zegt dat hij de Profeet heeft horen zeggen: Wie blij is om gered te worden door Allaah van de kwellingen van de dag der opstanding laat hem dan lucht geven/vergeven/uitstellen aan degene die het moeilijk heeft of opheffen.
Wie op de dag der opstanding gered wil worden van de kwellingen van die dag, die wij ons nu niet kunnen voorstellen, zoek naar bescherming. En één van de manieren om jezelf te beschermen is door barmhartig en openhartig te zijn met je medemens van wie je nog wat te goed hebt.
Want als jij vergeeft zal Allaah jou vergeven.
Het geven van uitstel of zelfs het helemaal afzien van je recht, je geld of welke bezitting dan ook, is een daad waarvan Allaah houdt. Omdat het een daad van vergeving is, omdat het een daad van barmhartigheid is, omdat het een daad is die verbroederd, omdat het een daad is die zorgt voor gemoedelijkheid in plaats van moeilijk doen en het de ander nog moeilijker maken dan dat hij het heeft.
Een ander voordeel van het geven van uitstel geven -zonder eerst te brommen en zonder tegenzin- is dat degene die deze houding hebben en zich zo gedragen, zij zullen op de dag der opstanding genieten van de schaduw die Allaah hen zal geven. Op het moment dat de hitte onverdraagzaam zal zijn, zullen zij genieten van de schaduw.
En dit leren we in een hadieth van Oebadath Ibn Assamit raduyallahu anhu.
De Moslim die dus vergeeft, die niet moeilijk doet, die makkelijk is in de omgang met anderen, die meeleeft en zelfs zijn recht laat zitten en dus weggeeft, dat zijn degene die geen kwellingen zullen kennen en de hitte niet zullen voelen op de dag der opstanding.
En dat is rechtvaardigheid en barmhartigheid van Allaah. Want waarom zouden degene die koelbloedig zijn en geen vergiffenis kennen en geen genade kennen en geen medeleven kennen hetzelfde behandeld moeten worden in het hiernamaals als degene die wel meedenken met de ander, die wel medeleven kennen en die kunnen vergeven of op zn minst uitstel geven zonder daar eerst over te klagen.
In een hadietn van Buraideh waarin hij zegt dat hij de Profeet heeft horen zeggen: Wie uitstel geeft aan iemand die het moelijk heeft die krijgt voor elke dag een sadaqah totdat het moment is gekomen om de schuld te innen, als dat moment is gekomen en hij geeft weer uitstel dan heeft hij voor elke dag twee sadaqaat.
Dit zijn de voordelen en gunsten van het gedrag wat Allaah van jou vraagt. Dit zijn de beloningen van de juiste omgang met je medemens.
Maar, we moeten ook weten en beseffen dat het lenen van geld of iets ander geen makkelijke zaak is. We dienen enkel geld te lenen in uiterste nood en behoefte. En als we geld lenen dan dienen we dat te doen met de intentie om het geld terug te geven op het afgesproken moment.
En natuurlijk zijn er mensen die slechte bedoelingen hebben. En dat zal ook zo blijven. EN als je dat weet dan moet je ook geen geld uitlenen.
Maar als je dan leent aan iemand, en hem overkomt tegenspoed dan dien je vergevend te zijn.
Uitstel geven als hij er om vraagt. Of als je ziet dat iemand het niet kan opbrengen en jij kan het missen dan is het beste om de ander te vrijwaren opdat Allaah jou zal vrijwaren op de dag dat je het het hardst nodig hebt.
En het kan zelfs dat je het als de jaarlijkse zakaah kunt zien, met de juiste intentie. Als je geld hebt uitgeleend aan iemand die het later niet kan terugbetalen en hij is arm en hulpbehoevend dan kan je het rekenen als de zakaah.
Kortom, de Islaam is het geloof van vergeving en barmhartigheid. Maar ook rechtvaardigheid.
De Profeet zegt: De vergingsgezinde zal de vergevers vergeven, vergeef de mensen op aarde opdat degene in de hemel jullie zal vergeven.